Haber Yazısı Nedir?

Ülkede ve dünyada, son gün ya da günlerde yer alan olaylarla ilgili olarak basın, yayın ve iletişim organlarıyla kamuoyuna iletilen her türlü bilgiye haber denir. 

Günlük gazetelerde, belirli aralıklarla yayınlanan dergilerde, meslek kuruluşlarının belirli aralıklarla yayınladığı bültenlerde, radyo ve televizyonlarda belirli zaman aralıklarında sunulan bültenlerde halka duyurulmak üzere yayımlanan yazılara ise haber yazısı denir. 

Haber Yazısında Nelere Dikkat Edilmelidir?

Haber yazılarında inandırıcılık, belgelere dayanma, olayı tüm yönleriyle ele alma ve aktarma, yansız davranma, okuyucunun cümleleri farklı yorumlamasına imkân vermeyecek şekilde, açık ve anlaşılır bir anlatımla aktarılması gibi özelliklere dikkat etmek gerekir. Muhabir yazdığı haberde tarafsız olmalıdır. Bir kişi hakkında birtakım iddialar haber yapılıyorsa mutlaka karşı görüş alınarak habere konulmalıdır. 

Haber Yazısı Nasıl Yazılır?

Haber yazısı yazabilmek için öncelikle bir haber konusuna ihtiyaç vardır. Haberin içeriğini oluştururken 5n1k modeli dikkate alınır. Haberi ilgi çekici kılan ve okunmasını sağlayan başlığıdır. Haberin başlığını atarken kısa ve dikkat çekici olması sağlanmalıdır. İlgi çekici bir haber başlığı ile okuyucunun ilgi odağı habere çekilir. Daha sonra haberin kısa bir özeti verilir. Haber, gerekirse detaylandırılarak geliştirilir. Fotoğraflarla ve varsa video görüntüleri ile zenginleştirilir. Bu unsurlar, bilginin “haber değeri”ni oluşturur. Öğeler ne kadar güçlüyse haber değeri o kadar yüksek olur.

Haber yazısına trafik kazasıyla ilgili bir örnek verelim:

Manisa’da Akıllara Durgunluk Veren Kaza

Dün saat 14.00 civarında Manisa’da meydana gelen trafik kazasında 2 kişi hayatını kaybederken 3 kişi ağır yaralandı. İzmir’den Manisa istikametine doğru gitmekte olan Ahmet Kuşçubaşı’’nın kullandığı 82 AB 1966 plakalı araç ile Manisa’dan İzmir istikametine doğru yol almakta olan Kaşif Özdemiroğlu’’nun kullandığı 83  TT 1999 plakalı ticari araç kafa kafaya çarpıştı. Ambulansla Celal Bayar Üniversitesi Hastanesi Acil Servisi’ne kaldırılan 5 kişiden ikisi kurtarılamazken, ağır yaralanan diğer üç kişinin tedavileri devam ediyor. Öte yandan kazaya aşırı hızın sebep olduğu bildirildi. 

Haber Yazısı Nasıl Olmalıdır?

Az kelimeyle çok şey anlatmak önemlidir. Haberlerin kısa olması ve 3-4 paragrafı geçmemesi tercih edilir. Haber, tarafsız bir biçimde verilmeli. Haberi veren muhabir, kişisel, siyasal eğilimlerini ve yorumlarını habere yansıtmamalı. 

Gazete Haber Yazısı Nasıl Yazılır?

• Haberin giriş bölümünde ekseriyetle önemlilik sırasına göre; “ne”, “nerede”, “ne zaman” ve “kim” sorularının yanıtları haberin giriş bölümünde yer almalıdır. 
• Haberin gövdesi: Haberin ayrıntılarına yer verilen haberin gövdesi denilen bölümde olayın neden ve nasıl olduğu tarihsel sıralamaya göre açıklanır.

6 Maddede Haber Yazısının Özellikleri

1. Anlatılanların ilgi çekici olması zorunludur.
2. Haber yazıları toplumun çok büyük kısmına hitap etme özelliği taşımalıdır.
3. Kolay anlaşılır, açık, akıcı bir dille yazılmalı ve etkili olmalıdır.
4. Haber yazılarının güncel ve çok önemli olmasına dikkat edilmelidir
5. Yanlış anlaşılmalara yer verilmemelidir.
6. Muhabir tarafsız olmalı, habere kişisel yorumunu katmamalıdır.

5N 1K Kuralına Uygun Kısa Haber Yazısı

Gıda Yönetim Sistemi’nin olmazsa olmazı HACCP şartlarına uyum neyse, haberlerde de 5N 1K odur. Ne, nerede, ne zaman, nasıl ve kim sorularının cevapları haber metninde olmalıdır. Haber yazısında verilen bilgiler bu 6 sorunun cevabı çerçevesinde kaleme alınır.

Haber Yazarken Dikkat Edilecek Hususlar

• Haberde evrensel kural  5N 1K’yı ihmal etmemek
• Habere yorum karıştırmamak
• Haberi en az iki sağlam kaynaktan doğrulatmak
• Hassas kavramları doğru ve yerli yerinde kullanmak
• Okuyan kişinin konuyla ilk defa karşılaşacağını unutmadan gerekli açıklamaları yapmak
• Uzun cümlelerle okuyucuyu boğmamak
• İmlaya ve yazım kurallarına riayet edip özen göstermek
• Tabiri yerindeyse haberi satan başlığı çarpıcı ve vurucu atmak
• Haberi açıklayan alt başlık ve spot başlığı konuyu destekler şekilde tasarlamak
• Suçlanan bir karşı taraf varsa mutlaka görüşünün alınmasını sağlamak

Haberin Değerlendirildiği Kriterler Şunlardır:

• Yeni mi?
• Olağandışı mı? 
• İlginç mi yoksa önemi mi?
• İnsanlarla mı ilgili?

10 Soruda Haber Yazısı

Haber Çoğunlukla Hangi Zamanda Yazılır?

Sıklıkla haber dilinin zamanı Di’li Geçmiş Zaman’dır. Bunun dışında Şimdiki Zaman ve Gelecek Zaman da ihtiyaca göre kullanılır.

Haber Yazım Aşamaları

Haberle ilgili bilgi ve belgeleri araştırması yapıldıktan sonra yazma aşaması gelmektedir. Toplanan bilgilerin neye göre haberleştirileceği, haberde hangi bilgilere yer verileceği belirlenir ve yazım sıralamasının belirlenmesinin ardından muhabir haberi yazmaya başlar. Muhabir haberi belli bir bütünlük içinde verebilmek için 5N 1K kuralına başvurur.

Araştırma Haberi Nasıl Yazılır?

Araştırma haberin yazımı diğer haber türlerinin yazımına benzer. Ancak küçük farklılıklarla diğerlerinden ayrılır. Bu farklılıkların başında haber girişi gelmektedir. Hatırlanacağı gibi haber girişinde 5N 1K’nın tümünün verilmesi beklenir. Halbuki araştırma haberin girişinde bu sorulardan biri veya birkaçı cevapsız bırakılabilir. Böylece hedef kitlenin ilgi ve dikkati çekilmiş olur. Araştırmanın temel bulgularına mutlaka ilk paragraflarda yer verilmelidir. Haberin giriş bölümünde özetleme, hikâye etme, soru sorma gibi teknikler kullanılabilir. Kolay anlaşılabilir olan haber girişiyle olayın özü duyguların da katılımı ile daha iyi anlaşılır. Sıklıkla bilgi verici olarak değerlendirilen araştırma haberde haberin tamamı blok paragraf olarak düzenleme tercih edilmektedir. Soru cümlesi ile başlamaktadır. Bilgi vermesinin yanında yorumlayıcıdır aynı zamanda. Araştırma haberin uzun ve detaylı olması okurun sıkılması gibi durumlarda haber dili renklendirilerek dikkat çekicilik sağlanır.

Sağlık ve Spor Konularını Yansıtan Haber Yazısı

Sağlık ve spor konularını yansıtan haber yazısı, okuyucular tarafından en fazla tercih edilen haber konuları arasındadır. Bu nedenle sağlık ve spor haberlerine yazılı ve görsel medya kuruluşları tarafından özel önem verilir. Sağlık alanında özellikle zayıflama haberleri, çocukların büyük masraf gerektiren ameliyat haberleri, başarılı ameliyat haberleri sıklıkla karşılaşılan ve ilgi gören haberlerdendir. Yine spor sayfaları genellikle futbol ağırlıklı olup ülkenin önde gelen kulüplerinin maç öncesi hazırlık çalışmaları ve maç sonrası aldığı sonuçlar, maç anlatımları toplumun heyecanla takip ettiği haberler olarak ilk sıralarda yer alır. 

Haber Sunumu Nasıl Olur?

Duyuru: Genelde haber stüdyosunda bir masanın arkasında gazeteciler tarafından hazırlanmış olan metinler üzerinden yapılan çalışmadır. Bu sunumda genelde birkaç cümle ile olay izleyiciye ulaştırılır. 

Olay Yeri Sunum: Haber sunucunun olayın olduğu yerde kameranın önünde mikrofon yardımı ile olayı aktardığı yayın türüdür.

Haber Başlıkları Nasıl Olmalıdır?

En güzel başlık, haberin içinden çıkar ve habercilik tekniğine göre başlık haberin girişinde yer almalıdır. Haber başlıklarında şu özelliklerin olmasına dikkat edilmelidir:

1. Başlıklar spesifik olmalıdır. Yani başlığı olduğu haberin özelliklerini yansıtmalıdır. 
2. Başlıklar kolay anlaşılır olmalıdır.
3. Başlıklar tepkiye yol açmamalı. 
4. Başlıklar hikayenin ruhunu yansıtmalı

Haber Çeşitleri Nelerdir?

• Rutin Haber: Aynı haberin küçük değişikliklerle veya aynı şekilde çeşitli kanallarda yer aldığı haberlerdir. Yani bir haber özel olarak üretilmiş olsa da tek bir gazetede veya kanalda yayınlanmamışsa rutin haberdir.
• Özel Haber: Tek bir kanalda veya gazetede yayınlanan, muhabirin kendi çabasıyla kaleme aldığı ve diğer basın kuruluşlarına haber atlattığı haberlerdir.
• Beklenmedik Haber: Spontane gelişen haberler olup, genelde televizyonlarda son dakika gelişmesi olarak verilir.

Yine haber çeşitleri deyince aklımıza siyasal haberler, ekonomi haberleri, spor haberleri, sağlık haberleri, bilimsel haberler, teknolojik haberler, çevre haberleri, sanat haberleri gibi ayrımlarda sözkonusu olmaktadır. Yine magazin gazeteciliği ile ünlü kişilerin skandal dedikodu  haberleri de toplumun bir kesimi tarafından ilgi görmektedir. Bu tür haberlere sansasyonel haberler veya  magazin haberleri denir.

Haber Nitelikleri Nelerdir?

• Doğruluk: Haber kulaktan dolma bilgilerle yazılmamalıdır
• Gerçeklik: Habere konu olan içeriğin olayla ilgili duruma uygun olmasıdır
• Nesnellik: Gerçeğin yazılması ve yazılan olayın doğru olmasıdır
• Anlamlılık
• Kesinlik
• Hızlılık
• Tutarlılık
• İnanılırlık

Haber Yazma Kuralları Nelerdir?

Bu konuyla ilgili olarak haber nitelikleri nelerdir başlıklı yazımızdaki niteliklere ek olarak anlaşılırlılık, açıklık, aslına sadıklık, kapsayıcılık, haber cümlelerinin kısa olması gibi özellikleri ekleyerek haber yazma kurallarını oluşturabiliriz.

Habere Nasıl Başlanır?

Haberin başlığı ile başlanması gerekir. Örneğin “Yıldırım düşen evde yangın çıktı” başlıklı bir haber yazdığımızı düşünelim. 5N 1K ilkesine göre girişimiz şöyle olmalıdır;

“Yıldırım düşen evde yangın çıktı”

İzmir’in Bayındır ilçesine bağlı Elifli köyünde bir eve yıldırım düşmesi sonucunda çıkan yangında mal kaybı yaşandı. Ev ahalisinden yaralanan olmadığı öğrenildi. Daha sonra haberin detaylarına geçilerek kimin evi, mal kaybının miktarı, ev ahalisinin konuyla ilgili anlatımlarıyla haber geliştirilir.

DSF Nedir?

DSF, “ Doğal Ses Fonda” tanımının kısaltması olup haberin görüntüsündeki ham sesin haber metnine alt seviyede destekleyici olarak sunulması ile oluşturulur.

Haber Yazısı Örneği

Haber yazımında, beş teknikten bahsedilebilir. Bu teknikler; kısa, 5 N 1 K, uzun, komik, ters piramit. Bunlar içinde en çok kullanılanı ve tercih edileni Ters Piramit Tekniği’dir.

Ters Piramit Tekniği

Ters piramit tekniği haber yazma teknikleri içinde en eskisi, popüler olan ve günümüzde en fazla kullanılanıdır. Ters piramit tekniğinde habere ilişkin en önemli ve en can alıcı unsurlar ön plana çıkartılır ve ilk paragraflarda, ikinci ve üçüncü derecedeki önemli unsurlara da birbirini izleyen diğer paragraflarda yer verilir. Bu teknikte haberin özeti, roman ve hikayelerin anlatım biçiminin tam tersine girişte verilmektedir. Bu teknik okumayı kolaylaştırıp tekrarı önleyen, merakı tatmin eden, sayfa düzenini, haberi kesme ve genişletmeyi kolaylaştıran ve haber yazımını hızlandıran özelliktedir. Sözkonusu teknik, bütün haber türleri ve iletişim araçları için uygulama olanağına sahiptir.

Kısa Haber Yazısı

Toplumun genelini ilgilendiren ancak derinlikli ayrıntı gerektirmediği için kısa tutulan haberler kısa haber yazılarıdır. Buna örnek olacak bir haber yazalım:

İzmir beyaza büründü

Uzun yıllardan sonra kar İzmir’e misafir oldu. Her yer beyaza bürünürken ulaşım ve trafikte aksamalar görüldü. Ödemiş Bozdağ ve Gölcük’e giden yollar kapandı. Yetkililer araçlarda kar lastiği, zincir ve takoz bulundurulmasını istedi. Okullar uzun süreden sonra ilk kez tatil olurken çocuklar soğuğa aldırmadan karın keyfini çıkardılar. 

Media Felix / Editoryal Atölye / K. Şerif